Numer 4(64)/2020

DOI: 10.5277/ARCHITECTUS

Pobierz spis treści

Spis treści

Artykuły

Karolina Jaklewicz - Lyonel Feininger – przestrzenie równoległe

doi:10.37190/arc200401

Z okazji odchodów 100-lecia powstania szkoły Bauhaus na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej zrealizowany został projekt naukowo-dydaktyczny zainspirowany twórczością wykładowców Bauhausu oraz metodyką nauczania praktykowaną przez tę uczelnię. Jednym z założycieli i wykładowców Bauhausu był Lyonel Feininger – grafik, ilustrator, malarz, konstruktor. Artysta ten przez kilkanaście lat spędzał letnie wakacje w dzisiejszym Mrzeżynie k. Trzebiatowa (woj. zachodniopomorskie). Feininger uwiecznił na szkicach i płótnach wiele zabytków, widoków miast, pejzaży, które obecnie znajdują się w granicach Polski. Niniejszy artykuł traktuje zarówno o życiu Feiningera w kontekście politycznych zmian, jakie dokonały się w latach 30. XX w., o podróżach nad Bałtyk, jak i o oryginalnym języku artystycznym. W szczególności zwraca uwagę na tematy architektoniczne, które są główną osią malarskich i rysunkowych studiów Feiningera. Oryginalny sposób malowania architektury jest na trwałe wpisany w historię sztuki współczesnej. Autorka przybliża także działania Trzebiatowskiego Ośrodka Kultury, który obecnie jest w Polsce najbardziej prężnym ośrodkiem popularyzującym dziedzictwo sztuki Feiningera.

Słowa kluczowe:

    lyonel-feininger

    bauhaus

    sztuka

    architektura

Radosław Balcerzak - Kolory przeciwstawne w teorii barw W. Kandinskiego jako element architektury współczesnej

doi:10.37190/arc200402

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na potrzebę umiejętnego posługiwania się kolorem w architekturze. W olbrzymim skrócie na podstawie opracowania W. Kandinskiego O duchowości w sztuce przedstawiono, jak do tematu koloru podchodzono w Bauhausie. Następnie, posługując się abstrakcyjną kompozycją malarską, nieprzedstawiającą konkretnych kształtów ani tematów, poddając ją zabiegom zmieniającym zachodzące w niej relacje barwne, podjęto próbę sprawdzenia i potwierdzenia myśli sformułowanych przez Kandinskiego. Prezentowane ilustracje oraz przynależne im komentarze w intencji autora przybliżyć mają omawiane zagadnienie czytelnie oraz w miarę możliwości w obiektywnym stopniu, z ukierunkowaniem na stosowanie koloru w architekturze współczesnej.

Słowa kluczowe:

    bauhaus

    architektura

    kolor

Katarzyna Słuchocka - Architektoniczne notacje

doi:10.37190/arc200403

Artykuł podejmuje zagadnienia związane z percepcją architektury, z uwzględnieniem procesów sensorycznych, w głównej mierze służących do wyodrębniania cech obiektów (kolor, forma, wielkość, faktura, temperatura itd.) a implikujących dialog poznawczy zachodzący pomiędzy odbiorcą-użytkownikiem i przestrzenią. Uznawana za symbol podstaw oraz komfortu egzystencji przestrzeń egzystencjalna, w kontekście poznawczym, jest elementarną składową większych w skali zespołów, które poszerzając zasięg oddziaływania, anektują w swoją strukturę poszczególne części, by oscylować wokół najistotniejszych dla człowieka potrzeb i ich realizacji.     Celem prowadzonych badań jest zwrócenie uwagi na istotną funkcję zobrazowanych przestrzeni, odgrywających rolę komunikatu w kodzie językowym, w którym duże znaczenie ma charakter danej przestrzeni, zwrotnie przekładając się na jakość samego obrazu. Obiekt architektoniczny, traktowany jako dzieło sztuki, warunkuje formę przedstawienia-zobrazowania, jednocześnie wzmacniając relacje pomiędzy odbiorcą a konkretną przestrzenią lub jej fragmentem. Niezależnie od stopnia nasycenia związku emocjonalnego autora kreacji z kontekstem obraz przestrzeni (przestrzeń zobrazowana) kieruje uwagę na walory, szczegóły, zjawiska przynależne ściśle do określonych miejsc. Współzależność działań plastycznych oraz technicznego charakteru pracy architekta wzbogaca ofertę możliwości sposobu prowadzenia procesów projektowych, podkreślając wagę zależności pomiędzy dziedziną nauk technicznych i sztuk plastycznych.

Słowa kluczowe:

    obrazowanie-architektury

    obiekt

    dzieło-sztuki

Radosław Achramowicz - Architektura i wzornictwo – dwie bliźniacze dziedziny

doi:10.37190/arc200404

Tematem artykułu jest zagadnienie interdyscyplinarności architektury w kontekście bliźniaczej dyscypliny – wzornictwa przemysłowego. W pracy przybliżone zostały trzy zasadnicze obszary przenikania się obu tych dziedzin. Pierwszy z obszarów poddanych analizie ma wymiar gospodarczy i koncentruje się na przemyśle kreatywnym i pojęciach pokrewnych, przybliża również samą definicję wzornictwa (designu) w kontekście architektury. Drugi z obszarów wskazuje na kontekst edukacyjny kształcenia architektów i projektantów wzornictwa. Ta część artykułu skupia się na wymiarze krajowym, zarysowując jednak tło międzynarodowe, przywołując uczelnie lub wydziały, na których integruje się interdyscyplinarną wiedzę z zakresu różnych dziedzin projektowych. Wreszcie trzeci obszar koncentruje się na nowych narzędziach cyfrowych, które projektanci adaptują do pracy twórczej. W tej części przybliżone zostały nowe metody projektowania i produkcji, poparte przykładami współczesnych obiektów architektonicznych i wzorniczych. Tam też, jak i w podsumowaniu nakreślony został horyzont możliwości i zagrożeń płynących ze stosowania tychże technik. Wspólnym elementem dla podjętych analiz jest założenie sobie holistycznego ujęcia profesji architekta. Architekta, nie tylko jako specjalisty w wąskiej dziedzinie, lecz jako twórcy inkorporującego do swej praktyki różne dziedziny projektownia. Autor wierzy i prezentuje pogląd, iż idąca za tym interdyscyplinarność praktyki, syntetyczne postrzeganie świata, otwartość na wzbogacanie warsztatu projektowego zmierza ku trwałemu (choć nieformalnemu w polskich warunkach) połączeniu w jedno dziedziny architektury i wzornictwa przemysłowego.

Słowa kluczowe:

    interdyscyplinarność

    wzornictwo

    estetyka

    edukacja

Beata Juchniewicz - FREESPACE na XVI Biennale Architektury w Wenecji a założenia Bauhausu – nowatorstwo i tradycja w zmiennym świecie zdarzeń

doi:10.37190/arc200405

Estetyczna spuścizna Bauhausu wciąż ma duży wpływ na kształtowanie się oblicza współczesnej architektury. Szczególnie w perspektywie jej relacji ze sztuką. Aktualne jest pytanie o charakter tych twórczych relacji w poszukiwaniu definicji architektury. W artykule wątek ten podjęto przez zestawienie ważnych paradygmatów szkoły Bauhausu ze współczesnym głosem architektów i artystów, którzy wzięli udział w XVII Biennale Architektury Freespace w Wenecji w 2018 r. W pracy omówiono i pokrótce przedstawiono wybrane ekspozycje. Dzięki temu zobrazowano, jak dzisiaj architektura poszukuje ciekawych rozwiązań w kooperacji ze sztuką, a twórcy okazują się podążać tropami podejmowanymi wcześniej przez Bauhaus zarówno w warstwie działań estetycznych, jak i znaczeniowych. Jednocześnie pokazano, jak nowatorstwo i tradycja zmieniają wątki, odkrywają nowe aspekty architektury w jej kolejnych historycznych odsłonach.

Słowa kluczowe:

    biennale-architektury

    bauhaus

    estetyka

    nowatorstwo

    tradycja

Krzysztof Mycielski - Czy idee Bauhausu przystają do polskiej rzeczywistości XXI w.? Wpływ twórczości Waltera Gropiusa i Ludwika Miesa van der Rohe na współczesne projektowanie na przykładzie realizacji pracowni Grupa 5 Architekci

doi:10.37190/arc200406

Celem artykułu jest przeanalizowanie rozwiązań projektowych i idei obecnych w architekturze Bauhausu, które można dziś zaobserwować w polskiej praktyce projektowej. Analizę zawężono do wybranych dzieł Waltera Gropiusa i Miesa van der Rohe, zestawiając je z projektami warszawskiej pracowni Grupa 5 Architekci, reprezentatywnej dla pokolenia architektów średniego pokolenia, dominującego dziś na polskim rynku architektonicznym. Analiza prowadzi do wniosku, iż nawet bezpośredniemu inspirowaniu się motywami zaczerpniętymi z projektów twórców Bauhausu nie towarzyszy dziś ideologiczna arbitralność charakterystyczna dla epoki awangardy.

Słowa kluczowe:

    bauhaus

    walter-gropius

    mies-van-der-rohe

    grupa-5

    praktyka-projektowa

Tomasz Trzupek - Obrazy idei architektonicznej w twórczości JEMS Architekci na przykładzie wystawy z okazji 30-lecia działalności pracowni na tle twórczości wybranych przedstawicieli Bauhausu

doi:10.37190/arc200407

Tematem artykułu jest analiza porównawcza funkcji twórczości malarskiej o tematyce architektonicznej przedstawicieli Bauhausu (ze szczególnym skupieniem na sylwetkach Farkasa Molnára, Aleksandra Schawinskiego i Ludwika Miesa van der Rohe) z rolą obrazów prezentowanych na wystawie z okazji 30-lecia pracowni JEMS Architekci. Celem artykułu jest wskazanie na ciągłość i potrzebę stosowania obrazów jako nośnika idei architektonicznej oraz podkreślenie aktualności twórczości przedstawicieli awangardy XX w. Współczesna rola obrazu w architekturze wykracza poza ogólny sposób stosowania obrazu w Bauhausie. Obraz architektury był zorientowany głównie na mającą powstać architekturę, a w przypadku omawianej wystawy może on stanowić próbę autorefleksji i oceny kierunku własnych dążeń.

Słowa kluczowe:

    rysunek

    malarstwo

    bauhaus

    jems

Borys Siewczyński - Natchnieni rzemieślnicy 4.0

doi:10.37190/arc200408

W artykule podjęto próbę skonfrontowania współczesnych idei i uwarunkowań projektowania zintegrowanego i wirtualizacji cyfrowego środowiska projektowego z ideałami Bauhausu oraz uchwycenia możliwych podobieństw, rozbieżności, elementów niezmiennych, wynikających z samej natury procesu twórczego czy ludzkiej natury „rzemieślników” – projektantów i artystów – interdyscyplinarnie współtworzących dzieła architektoniczne w rzeczywistości budownictwa 4.0. Ukazano, że projektowanie interdyscyplinarne wspierane przez technologie cyfrowe może w naturalny sposób stać się praktyczną realizacją idei Gropiusa. Zwrócono uwagę, że ucząc się wzajemnego szacunku, doskonaląc umiejętności organizacyjne, techniczne i koordynacyjne zespołów projektowych, mamy szansę wciąż dostrzegać i doceniać znaczenie elementu niezbędnego – Gropiusowskiego natchnienia – artystycznej iskry często lekceważonej w stechnicyzowanej rzeczywistości. Podkreślono aktualność nauczania Bauhausu, ukazując ponadczasową rolę grafiki jako niezbędnego elementu procesu projektowego.

Słowa kluczowe:

    bim

    grafika-projektowa

    projektowanie-zintegrowane

    budownictwo-4.0

Jan Szot - Zastosowanie rozwiązań live-link w praktyce architekta a dziedzictwo Bauhausu

doi:10.37190/arc200409

W artykule przedstawiono możliwości, jakie niosą ze sobą rozwiązania typu live-link w warsztacie architekta. Punktem odniesienia były zarówno obecne praktyki projektowe, jak i model procesów twórczych uformowany przez Bauhaus. W opracowaniu przeanalizowano możliwości zastosowania nowych technologii na etapie formowania bryły koncepcyjnej budynku oraz tworzenia wizualizacji zaprojektowanego obiektu.         Testy związane z konceptualizacją budynku zostały wykonane z zastosowaniem metod komputacyjnych sprzężonych ze środowiskiem BIM (Building Information Modeling) na przykładzie roboczego modelu przygotowanego na potrzeby badania. Przedstawiono przepływ informacji oraz możliwość pracy na kilku narzędziach w czasie rzeczywistym, co stanowi znaczne usprawnienie dla weryfikacji różnych wariantów formalnych. Poza rozważaniami laboratoryjnymi nieosadzonymi w rzeczywistych realiach przytoczono przykład zrealizowanego już budynku, w którym opisywane metody odegrały kluczową rolę w zakresie formowania bryły. Wykazano również aktualność oraz utylitarność wybranych założeń Bauhausu w opisywanych procesach.     W przypadku wizualizacji nastąpiło połączenie środowiska BIM oraz silników renderujących obraz w czasie rzeczywistym. Prosta forma budynku przygotowana w pierwszej próbie badawczej została umieszczona w środowisku graficznym umożliwiającym sprawne wykonywanie przedstawień projektowanej przestrzeni. Postawiono tu nacisk na rolę warsztatu i wiedzy teoretycznej projektanta w osiąganiu efektów o najwyższej jakości, co również pozwala na korelację postaw architekta – rzemieślnika oraz architekta – artysty w epoce Bauhausu oraz dzisiaj.     Rezultatem przeprowadzonych prób jest wniosek, że architekt, pomimo zintensyfikowanej cyfryzacji, nie może zatracać usankcjonowanych przez Bauhaus przymiotów artysty i rzemieślnika. Zwrócono również uwagę na wpływ, jaki wywierają możliwości technologiczne na formy budynków, co również było zauważalne w szkole weimarskiej widzącej w maszynie sprzymierzeńca i medium twórcze. Rozwój technologii i narzędzi cyfrowych wprowadza nieznane dotąd możliwości twórcze, jednak ich pełna implementacja nie może się odbywać bez atrybutów architekta takich jak rzemiosło czy zmysł artystyczny.

Słowa kluczowe:

    live-link

    grasshopper

    bim

    wizualizacja

Anna Cudny - Rozwój kompetencji przyszłości poprzez edukację architektoniczną

doi:10.37190/arc200410

W obliczu trwających obecnie badań nad określeniem kompetencji przyszłości architekci stają przed koniecznością przemodelowania zarówno sposobu wykonywania zawodu, jak i jego nauczania. W artykule zaprezentowano podział edukacji architektonicznej ze względu na charakterystykę podejmowanego działania. Następnie dokonano zestawienia kompetencji przyszłości z formą nauczania zaczerpniętą z edukacji architektonicznej nieformalnej oraz podjęto próbę przypisania zestawu „kompetencja + forma edukacyjna” do efektów kształcenia określonych w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 18 lipca 2019 r. w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu architekta w celu sprawdzenia, czy mogą one zostać osiągnięte również niestandardowymi metodami. W tekście sformułowano propozycje zmian możliwych do wprowadzenia w ramach obowiązującego systemu nauczania na projektowych kierunkach uczelni wyższych i zadania, jakie przed nimi stoją w kontekście kształtowania kompetencji przyszłości.

Słowa kluczowe:

    kompetencje-przyszłości

    edukacja-architektoniczna

    myślenie-architektoniczne

    uczenie-się-przez-całe-życie

Mirosław Orzechowski - Między punktem, kreską i plamą. Kilka uwag do edukacji architektonicznej opartej na dyscyplinach sztuki

doi:10.37190/arc200411

Artykuł jest poświęcony propozycji wdrożenia w projektowanie architektoniczne dyscyplin artystycznych na etapie studiów magisterskich. Celem przywołania aktywnego udziału sztuki w tworzeniu architektury jest poszukiwanie jej stale odnawialnego wyrazu, sensu głównych idei kształtujących architekturę. Dla pokazania tła wskazane są odniesienia do przeszłości, do czasu Bauhausu, który jako ruch twórczy wskazywał sztukę jako istotną część kreacji architektonicznej. Kreując i przyglądając się nauczaniu dyscyplin artystycznych na WA PW, należy dostrzec wyraźne zmiany. Podaje się do dyskusji pomysł ściśle zdefiniowanej metody projektowania w oparciu o dyscypliny sztuki. Przedstawiając zastosowaną metodę i płynące z niej doświadczenia liczy się na jej upowszechnienie. Istotną część stanowią wnioski z przeprowadzonych studiów. W edukacji artystycznej prowadzonej we wskazany sposób tracą na znaczeniu zagadnienia czysto warsztatowe, przewagę zyskuje umiejętność syntetycznego zapisu myśli jako zapisu i przekazu informacji w formach artystycznych, malarstwie, grafice, rzeźbie, kolażu. Jednocześnie obserwuje się, w jaki sposób wprowadzone działania artystyczne pomagają w otwieraniu nowych obszarów twórczych w dydaktyce w obszarze projektowania architektonicznego i urbanistycznego.

Słowa kluczowe:

    architektura

    sztuka

    dydaktyka

    projekt

Michał Suffczyński - Między punktem, kreską i plamą. Kilka uwag do edukacji architektonicznej opartej na dyscyplinach sztuki

doi:10.37190/arc200412

Przedmiotem artykułu jest funkcja rysunku strukturalnego w twórczości architektonicznej jako metody obrazowania przestrzeni zgodnie z prawami widzenia i perspektywy malarskiej oraz jego rola w kształceniu architektów. Definiowanie rysunku strukturalnego odwołuje się do rozmieszczenia materialnych elementów w przestrzeni oraz ich wizualnego przedstawiania. Celem opracowania jest zapis doświadczeń edukacyjnych Warszawskiej Szkoły Rysunku w środowisku Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej wobec tradycji nauczania École des Beaux-Arts i Bauhausu. Przedstawiono metody graficznej prezentacji form architektonicznych istniejących i projektowanych. Analiza porównawcza sposobów wizualizacji w XX-wiecznym procesie ich kształtowania i przemian uwzględnia zarówno zewnętrzny aspekt obrazowanych obiektów, jak i ich zależności przestrzenne. Wynikające z niej wnioski dotyczą wpływu dziedzictwa edukacji École des Beaux-Arts i Bauhausu na metody ukazywania przestrzeni przez absolwentów Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej oraz różnic charakteryzujących wyżej wymienione uczelnie.

Słowa kluczowe:

    rysunek-strukturalny

    warszawska-szkoła-rysunku

    bauhaus

    école-des-beaux-arts

Barbara Siomkajło, Dorota Łuczewska - Praktyki rysunkowo-malarskie jako element programu kształtowania świadomości i kompetencji plastycznych przyszłych architektów a idee edukacyjne Bauhausu

doi:10.37190/arc200413

Opracowanie dotyczy roli kształcenia przyszłych architektów, ich świadomości i kompetencji plastycznych w odniesieniu do idei i rozwiązań edukacyjnych Bauhausu. Mimo upływu 100 lat od założenia tej artystycznej szkoły i tylko 14 lat jej działalności, w procesach kształcenia prowadzonych przez szkoły artystyczne na całym świecie można odnaleźć ciągle aktualne elementy idei sformułowanych przez W. Gropiusa. Odnoszą się one do koncepcji jedności wszystkich sztuk, ze szczególnym uwzględnieniem architektury oraz metody kształcenia prowadzącej do pobudzenia i rozwoju u studiujących ich twórczych możliwości. Opracowanie zawiera omówienie jednego z elementów podstawowej edukacji plastycznej na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej, jakim są praktyki rysunkowo-malarskie. Omawiane jest ich szczególne znaczenie w przygotowaniu studiujących do samodzielnego projektowania poprzez rozwijanie ich twórczej wyobraźni. Istotną rolę odgrywa w tych procesach tak bardzo podkreślany przez Bauhaus bezpośredni kontakt z elementami otoczenia oraz opanowanie podstaw postrzegania przestrzeni, a także sposobów jej zapisu w plenerowych warunkach zintensyfikowanego procesu kształcenia.

Słowa kluczowe:

    bauhaus

    edukacja-plastyczna

    studia-architektoniczne

    plenery/praktyka-rysunkowo-malarska

Krzysztof Koszewski - Współczesne praktyki wizualne w architekturze a dydaktyka architektoniczna

doi:10.37190/arc200414

Artykuł zawiera rozważania odnoszące się do miejsca obrazów architektury we współczesnej kulturze wizualnej. Analiza ta jest prowadzona na tle założeń programowych Bauhausu, wskazując potrzebę ich reinterpretacji z uwzględnieniem roli współczesnej kultury wizualnej jako istotnego elementu warunkującego przekaz idei architektonicznej. Odnosi się do zjawiska odwróconej retrospekcji – mechanizmu przeniesienia konotacji znaczeniowych właściwych dla fotografii na sferę komunikatu architektonicznego. Celem pracy jest wskazanie wynikających z powyższych analiz wniosków, które można zastosować we współczesnej dydaktyce architektonicznej.     Rozważania wsparto badaniami ankietowymi dotyczącymi świadomości wizualnej studentów pierwszych lat kierunku architektura. Prezentowane wyniki poddano analizie w zakresie zarówno jakościowym, jak i ilościowym, przedstawiając także ich interpretację.     Na zakończenie sformułowano wnioski dotyczące nauczania architektury: uzupełniając i reinterpretując dziedzictwo Bauhausu konieczne jest zwrócenie uwagi nie tylko na umiejętności tworzenia adekwatnego i czytelnego komunikatu wizualnego, ale także na zdolność krytycznej ewaluacji języka obrazów oraz świadomość możliwych scenariuszy i schematów ich funkcjonowania. Tworzony przekaz staje się, niezależnie od intencji projektantów, elementem obrazowego uniwersum współczesnej kultury, wpływając na zasadzie sprzężenia zwrotnego zarówno na samą architekturę, jak i – w szczególności – na możliwości urzeczywistnienia konkretnej koncepcji. W tym kontekście autor uważa omawiane zagadnienia za niezwykle istotne i godne dalszych badań zarówno z punktu widzenia dydaktyki architektonicznej, jak i uprawiania zawodu.

Słowa kluczowe:

    dydaktyka-architektoniczna

    obrazy-architektury

    przekaz-wizualny-w-architekturze

    bauhaus

Redakcja - Profesor Olgierd Czerner (1929–2020)

doi:10.37190/arc200415

Z głębokim smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Profesora Olgierda Czernera, naszego cenionego wykładowcy oddanego sprawie ochrony dziedzictwa architektonicznego. W ciągu długiego 90-letniego życia Profesor współpracował z wieloma osobami i przez cały czas w sposób aktywny zajmował się zabytkami Śląska. Łączył zawód architekta z pracą naukową, specjalizując się w historii architektury, konserwacji zabytków architektury i urbanistyki oraz muzeografii. (…)

Słowa kluczowe: