DOI: 10.5277/ARCHITECTUS

Pobierz spis treści

Spis treści

Artykuły

Krystyna Sulkowska-Tuszyńska - Zapisane w architekturze… Kościół św. Jakuba w Toruniu – gotycka perła Pomorza odkrywana przez archeologów

doi:10.37190/arc250301

Tematem artykułu jest kościół św. Jakuba w Toruniu poddany w latach 2008–2020 badaniom archeologicznym. Celem autorki było przedstawienie najważniejszych wyników odkryć i płynących z nich konkluzji.

W trakcie prac wykopaliskowych odkryto liczne ślady zmian dokonywanych w architekturze oraz elementy wystroju sacrum. Dzięki zbadaniu fundamentów i stratyfikacji oraz datowaniu cegieł metodą OSL udowodniono, że w Nowym Mieście Toruniu farę zaczęto budować niedługo po lokacji miasta (1264). Budowla ta w XIII w. została zniszczona.

Po wykonaniu analiz wiadomo, że rok 1309, uznawany dotąd za początek wznoszenia fary, odnosi się do budowy nowego – II prezbiterium. Bazylikowa bryła fary Nowego Miasta Torunia od położenia fundamentów do zadaszenia korpusu powstawała etapami, od około 3. ćwierci XIII w. do 1368 r. W ciągu XV stulecia budowano kaplice na arkadowych fundamentach. Po 1667 r. stary klasztor połączono z prezbiterium korytarzem, a claustrum rozbudowano.

Od XIII w. chrztów udzielano w kamiennej chrzcielnicy. W XV–XVI w. wnętrze zdobiła posadzka z motywami lilii; w kaplicy św. Walentego leżała płyta nagrobna, a w zakrystii do ablucji służyła kamienna umywalka.

W artykule wskazano na ważką rolę archeologii w poznawaniu historii architektury i początku Nowego Miasta Torunia, dzięki interdyscyplinarnym badaniom toruńskiego kościoła, uznanego za perłę gotyckiej architektury Pomorza.

Słowa kluczowe:

    kościół św. jakuba

    toruń

    architektura gotycka

    archeologia

    rekonstrukcja etapów budowy

Aleksandra Walkowska - Majątki ziemskie i siedziby szlacheckie w Wojcieszowie

doi:10.37190/arc250302

Wojcieszów położony jest w południowo-zachodniej części Śląska, na obszarze Gór Kaczawskich w Sudetach Zachodnich. Historycznie znajdował się w granicach księstwa świdnicko-jaworskiego. Wyróżnia się wielością obiektów rezydencjonalnych funkcjonujących na przestrzeni wieków, co było następstwem znacznego rozdrobnienia własności ziemskiej, jak również pochodną wielkości wsi, tj. areału i potencjału gospodarczego.

Celem autorki artykułu była próba identyfikacji średniowiecznych i renesansowych siedzib szlacheckich na podstawie analizy źródeł pisanych, kartografii historycznej, badań architektonicznych pałacu Stöckel i lustracji terenowej wybranych obiektów. Istotą rozważań jest wskazanie lokalizacji historycznych folwarków i dworów, przedstawienie danych na temat nazewnictwa oraz informacji z opracowań dotyczących przemian własności majątków ziemskich w Wojcieszowie.

Wyniki przedstawionych analiz umożliwiają rozpoznanie rodów posiadających dobra na terenie Wojcieszowa oraz datowanie obecnego areału miasta na okres średniowiecza, czasu największego rozdrobnienia własności na XVII–XVIII w. oraz końcowych przemian związanych z łączeniem i zanikaniem poszczególnych majątków w świetle rozwoju przemysłowego miasta. Na podstawie zgromadzonych informacji możliwe jest datowanie istniejących pałaców na czasy średniowiecza i renesansu.

Słowa kluczowe:

    architektura

    śląsk

    średniowiecze

    wojcieszów

    dwór

Daria Bręczewska-Kulesza - Neogotyk w architekturze mieszkalnej Torunia – tradycja budowlana czy moda na historyzm?

doi:10.37190/arc250303

W artykule poruszono problem źródeł i wzorców dla neogotyku w architekturze mieszkalnej XIX i początku XX w. na przykładzie Torunia. Przedmiotem badań były nieliczne przykłady kamienic i willi toruńskich w duchu neogotyku. Celem rozważań było ustalenie wpływów lokalnej tradycji budowalnej i XIX-wiecznych wzorów neogotyckich na realizacje toruńskie z tego okresu. Przeprowadzono stylistyczną analizę porównawczą toruńskich budynków mieszkalnych z XIX w. z kamienicami mieszczańskimi w tym mieście oraz neogotyckimi budynkami szkoły hanowerskiej, najbardziej wpływowej na tych terenach. Przeanalizowano również kontekst historyczny. Dociekania zostały oparte na przeprowadzonych przez autorkę badaniach in situ w Toruniu i Hanowerze.

Badania doprowadziły do wniosku o dominacji zewnętrznych wpływów. Wzorce lokalnego budownictwa mieszkalnego z okresu gotyku nie nadawały się funkcjonalnie do przetworzenia na nowy język form, dlatego raczej wykorzystywano motywy z budowli monumentalnych, wpasowując je w bryły XIX-wiecznych kamienic czy willi przy użyciu gotowych wzorów szkoły hanowerskiej.

Słowa kluczowe:

    toruń

    neogotyk

    architektura mieszkalna w xix w.

Ewa Maria Netczuk-Pol, Łukasz Karol Netczuk - Przebudowa fasady i wieży kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kostomłotach według projektu Karla Friedricha Schinkla na tle innych jego realizacji jako przykład przebudowy barokowego kościoła w duchu neogotyku

doi:10.37190/arc250304

Kostomłoty to obecnie niewielka wieś w województwie dolnośląskim, nieopodal Wrocławia. Najcenniejszym zabytkiem osady jest zlokalizowany w centrum, po zachodniej stronie placu rynkowego, kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Ze względu na nieliczne zachowane materiały ikonograficzne kościoła sprzed 1900 r. oraz brak szerszych badań trudno ustalić dokładne zmiany zachodzące w bryle budynku. Gotycką bryłę kościoła wzniesiono w połowie XIV w. W połowie XVI w. została wyremontowana i rozbudowana o renesansową kruchtę. W okresie baroku wieża otrzymała nowy hełm. Przeprowadzona przez autorów kwerenda w zagranicznych archiwach ujawniła plan przebudowy kościoła z 1818 r. sygnowany przez Karla Friedricha Schinkla. W latach 1818–1819 na podstawie tego projektu w duchu neogotyku na zrębach starej wieży wybudowano nową wraz z aneksami klatek schodowych, tworząc swoisty westerwerk. Szczegółowa analiza porównawcza projektu i ikonografii historycznej wieży z lat 1898–1909 wykazuje, że projekt zrealizowano niemalże w całości.

Projektom przebudów istniejących obiektów autorstwa Schinkla poświęcono zdecydowanie mniej uwagi niż projektom nowych budynków. Niniejsza praca rzuca nieco światła na projekt neogotyckiej przebudowy barokowego kościoła i jego realizację na tle innych neogotyckich masywów wieżowych zrealizowanych według projektu tego samego architekta.

Słowa kluczowe:

    karl f. schinkel

    neogotyk

    przebudowa

    wieża kościelna

    kostomłoty

Artur Kwaśniewski - Zazielenianie staromiejskich przestrzeni rynkowych przed 1945 r. w miastach dawnej prowincji Śląsk w kontekście planowania zielonej infrastruktury i ochrony wartości zabytkowych na terenie dzielnic staromiejskich

doi:10.37190/arc250305

Autor podjął temat obecności zieleni w rynkach miast historycznych – szczególnie dziś istotny z uwagi na konflikt interesów dwóch „stronnictw”: rzeczników obsadzenia drzewami wszelkich placów i ulic oraz rzeczników chronienia zabytkowych wartości przestrzeni miejskiej. W pierwszej części artykułu zaprezentował wyniki badań kwerendowych dotyczących przemian zagospodarowania rynków staromiejskich w latach 1740–1945 na obszarze dawnej prowincji Śląsk. Część druga zawiera konkluzje ze studiów na temat współczesnych standardów wprowadzania „zielonych infrastruktur” do dzielnic staromiejskich z uwzględnieniem zabytkowego charakteru miejsca (w Polsce i krajach ościennych). Zwięźle omówił zjawisko wprowadzania zieleni do rynków staromiejskich, zaproponował typologię historycznych rozwiązań i zilustrował ją przykładami. W końcowej części artykułu sformułował zalecenia na potrzeby projektowania współczesnych zielonych infrastruktur w zgodzie z zabytkowym charakterem przestrzeni staromiejskich.

Słowa kluczowe:

    zieleń miejska

    historia urbanistyki

    historia śląska

    błękitno-zielona infrastruktura

Patrycja Czubaj - Analiza przekształceń struktury przestrzennej Parku Śląskiego oraz stanu ochrony konserwatorskiej

doi:10.37190/arc250306

Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku to niepowtarzalny element śląskiej historii, urbanistyki oraz kultury. Celem opracowania jest analiza stanu zachowania wartości kompozycyjnych Parku Śląskiego oraz diagnoza zgodności całości układu przestrzennego parku z pierwotnymi założeniami, a także ocena skuteczności dotychczasowych form ochrony konserwatorskiej, która pojawia się na tym obszarze. Motywacją do podjęcia niniejszej pracy była chęć ratowania parku przed dalszymi przekształceniami, z których większość ma charakter nieodwracalny.

Przeprowadzone badania wykazały wysoki poziom integralności obecnego stanu ogólnej kompozycji przestrzennej parku z jego oryginalnymi założeniami przy jednocześnie daleko posuniętym stopniu degradacji tkanki architektonicznej, co może się pogłębiać przy braku podjęcia odpowiednich kroków w kierunku ochrony konserwatorskiej całego założenia. Zjawisko to jest w większości spowodowane niewystarczającą i nieskuteczną ochroną konserwatorską obiektu.

Słowa kluczowe:

    park śląski

    wojewódzki park kultury i wypoczynku

    chorzów

    park miejski

    degradacja

    ochrona dziedzictwa kulturowego

Dominika Cenda, Justyna Kobylarczyk, Karolina Dudzic-Gyurkovich - Krakowskie osiedla mieszkaniowe z lat 1960–1980 w kontekście koncepcji miasta 15-minutowego

doi:10.37190/arc250307

Urbaniści z całego świata poszukują sposobów walki ze zmianami klimatycznymi oraz tworzenia otoczenia przyjaznego dla pieszych. Jednym z nich może być zyskująca na popularności idea miasta 15-minutowego. Jej głównym założeniem jest dostępność podstawowych udogodnień w zasięgu krótkiego spaceru (najczęściej do 15 minut). W okresie komunizmu w Polsce wiele inwestycji mieszkaniowych miało być projektowanych jako jednostki mieszkaniowe – wydzielone strukturalnie osiedla mieszkaniowe ze wszystkimi podstawowymi udogodnieniami (usługi, rekreacja i transport) dostępnymi w promieniu 500 metrów. Celem niniejszych badań jest porównanie tych dwóch wizji.

Przeprowadzone badania skoncentrowano na dostępności pieszej wybranych usług w trzech osiedlach mieszkaniowych położonych w Krakowie, zbudowanych w latach 1960–1980. Miały na celu sprawdzenie, czy analizowane obszary spełniają wymagania komponentów miasta 15-minutowego.

W trakcie prac przeprowadzono analizę funkcjonalną w celu zlokalizowania udogodnień z wybranych kategorii. Następnie wykonano analizę ścieżek dostępu, aby określić najdłuższe trasy pomiędzy budynkami mieszkalnymi a najbliższym obiektem danego rodzaju. Połączenie tych dwóch analiz dało wiedzę na temat właściwości przestrzennych i funkcjonalnych każdego osiedla.

Na podstawie otrzymanych wyników można stwierdzić, że większość analizowanych udogodnień jest dostępna w zasięgu 15-minutowego spaceru. Dowodzi to, że przedmiotowe obszary mają wiele cech wspólnych z komponentami miasta 15-minutowego. Pozwala to spojrzeć na komunistyczne osiedla z innego punktu widzenia – jako na cenne elementy współczesnej struktury miejskiej. Ten rodzaj analizy może służyć jako wytyczne dla urbanistów w przypadku kompleksowych modernizacji lub dla inwestorów prywatnych do identyfikacji funkcjonalnych braków.

Słowa kluczowe:

    miasto 15-minutowe

    urbanistyka

    miasto przyjazne dla pieszych

    komunizm

    osiedla mieszkaniowe

Izabela Kozłowska - Konstrukcje osłaniające w rezerwatach archeologicznych. Analiza i ocena współczesnych rozwiązań architektonicznych

doi:10.37190/arc250308

Projektowanie architektury bezpośrednio w obszarze dziedzictwa archeologicznego, gdzie ochronie podlegają nieruchome relikty zachowane na powierzchni, ale też układ nawarstwień kulturowych oraz otaczający krajobraz, jest wyzwaniem nie tylko twórczym, ale też naukowym i konserwatorskim. Tematem niniejszego artykułu jest przedstawienie najnowszych tendencji w procesie projektowania osłon w rezerwatach archeologicznych. Ponieważ stanowiska archeologiczne są bardzo często mocno powiązane z otoczeniem, projekt powinien również uwzględniać kwestie ochrony krajobrazu zarówno kulturowego, jak i przyrodniczego. Obecne standardy takich działań różnią się od tych z połowy, a nawet końca XX w. i pozostają w fazie zmian i rozwoju. Dzieje się tak za sprawą wyników przeprowadzonych na początku XXI w. badań analitycznych dotyczących istniejących osłon archeologicznych. Dzięki nim wykazano w wielu przypadkach nieskuteczność, a czasem nawet szkodliwość powstałych obiektów wobec chronionych reliktów, co z kolei spowodowało konieczność weryfikacji dotychczasowych wymogów. W artykule przedstawiono wyniki badań autorki dotyczące oceny skuteczności współcześnie projektowanych osłon archeologicznych oraz nowych standardów przedprojektowych.

Słowa kluczowe:

    osłona archeologiczna

    rezerwat archeologiczny

    projektowanie konserwatorskie

Jerzy Uścinowicz - Sacrum vs. profanum – zrujnowane świątynie

doi:10.37190/arc250309

Artykuł dotyczy działań w obiektach zrujnowanych, które wymagają interwencji większej niż konwencjonalna konserwacja. Autor skoncentrował się na poszukiwaniu nowoczesnych metod ratowania architektury świątyń przed rujnacją i profanacją, przy jednoczesnym zapewnieniu jej godnej transformacji.

W pracy przedstawiono wybrane przykłady pełnych lub częściowych rekonstrukcji ruin świątyń. Ukazano także proces przekształceń struktur przestrzennych i funkcjonalnych oraz ikonografii świątyń i poruszono problemy konserwacji architektonicznej oraz istotne aspekty ideowe o charakterze symbolicznym i liturgicznym. Przykładem działań ratunkowych są wykonane projekty rekonstrukcji, restauracji i rewitalizacji ruin świątyń w Supraślu, Wałbrzychu, Ząbkowicach Śląskich i Mielniku. Egzemplifikują one metodę „nieinwazyjnego” podejścia do zabytków, z poszanowaniem ich wartości historycznych i jednoczesnym nadaniem im nowych wartości.

Różne przykłady ochrony świątyń przed degradacją, zniszczeniem, profanacją – poprzez rekonstrukcję, integrację, adaptację i inkorporację – wydają się wychodzić z tych samych założeń ideologicznych. Procesy te łączy główne kryterium – ochrona istniejących wartości materialnych, ale i dalszy rozwój wartości duchowych, które mają nad nimi pierwszeństwo. W wartościach duchowych widzą bowiem poszukiwanie prawdy i sensu istnienia świątyń, ochronę ich przeszłej i obecnej misji w czasie i przestrzeni.

Projekty dowodzą, że w procesach tych kluczowa jest metodyka hierarchicznego scalania form w strukturę ich wartości materialnych i duchowych. Dokonuje się to poprzez hermeneutyczne odkrywanie tradycji tej architektury i ekspozycję jej wartości teologicznych.

Słowa kluczowe:

    architektura

    świątynia

    ruina

    tradycja

    sacrum

Joanna Gronostajska-Kadecka - Architektura spa i wellness: definicja i konceptualizacja

doi:10.37190/arc250310

W ostatnich latach popyt na usługi związane ze zdrowiem i dobrym samopoczuciem znacznie wzrósł, głównie z powodu pandemii SARS-CoV-2. Ta zmiana preferencji społecznych wpłynęła na różne branże, w tym architekturę. W ciągu ostatniej dekady zauważalnie wzrosła liczba budynków zaprojektowanych w celu oferowania usług prozdrowotnych. Zamierzeniem autorki artykułu było zdefiniowanie i uszczegółowienie terminu architektura spa i wellness, który pomimo częstego występowania w piśmiennictwie popularnonaukowym i naukowym, nie został odpowiednio zbadany. W celu zdefiniowania pojęcia omówiła ona oddzielnie definicję terminu architektura oraz terminów spa i wellness, a następnie dokonała ich syntezy. Wynikiem prac jest definicja architektury spa i wellness oraz klasyfikacja, w której wyróżniono pięć grup obiektów współczesnych: spa, sauny, termy, łaźnie, hotele spa i wellness. Sformułowana definicja jest oparta na dostępnej literaturze naukowej i popularnych źródłach. Programy przestrzenne i funkcjonalne wyodrębnionych kategorii obiektów są z kolei określane przez rodzaje zabiegów i praktyk relaksacyjnych oferowanych w każdym obiekcie.

Słowa kluczowe:

    architektura

    spa

    wellness

    usługi zdrowotne

Barbara Misztal - O zmienności w czasie modułów sprężystości podłużnej E i poprzecznej G oraz ich wpływie na sztywność konstrukcji z drewna

doi:10.37190/arc250311

W artykule sformułowano problem braku analizy zmian sztywności w czasie wielkoprzestrzennych konstrukcji z drewna klejonego, opisując kopułę Konohana Dome w Japonii. Na przykładzie badań belki z drewna sosnowego o schemacie statycznym wspornika wykazano, że pomiar ugięć pozwala oszacować sztywność sprężystą i postaciową modelu badawczego. Udowodniono także, że wraz ze wzrostem ugięć w czasie zmniejszają się moduły sprężystości podłużnej E i poprzecznej G. Ujawniono, że przyczyną nieliniowego przyrostu ugięć w czasie jest malejąca sztywność sprężysta i postaciowa belki wspornikowej.

Słowa kluczowe:

    moduł sztywności podłużnej

    moduł sztywności poprzecznej

    siła krytyczna

    sztywność konstrukcji

Wojciech Gilewski - Modelowanie odwrotne jako narzędzie w nauczaniu konceptualnego kształtowania synergicznych form architektoniczno-konstrukcyjnych – badanie recepcji metody

doi:10.37190/arc250312

W artykule autor przedstawił własne doświadczenia w nauczaniu kształtowania synergicznych form architektoniczno-konstrukcyjnych, czyli takich, w których forma architektoniczna i forma konstrukcyjna stanowią jedność. Szczególną determinantę osiągania w praktyce tej jedności stanowią odpowiednie relacje pomiędzy profesjami architektoniczną i konstrukcyjną.

Autor występuje z pozycji inżyniera budownictwa z wieloletnim stażem w nauczaniu konstrukcji na poziomie akademickim (studentów architektury). Z jego doświadczeń wynika, że efektywne w tej mierze są metody wykorzystujące modelowanie fizyczne, w tym tzw. kształtowanie odwrotne. W artykule zaprezentował sposób prowadzenia zajęć opartych na tych właśnie podstawach i opisał przykłady uzyskanych podczas nich efektów. Autor zbadał też recepcję metody kształtowania odwrotnego wśród studentów Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, zestawiając wady i zalety zgłoszone przez blisko 90 osób.

Obecnie proces edukacji inżynierów budownictwa rzadko wykorzystuje manualne metody modelowania fizycznego jako narzędzia kształtowania formy architektoniczno-konstrukcyjnej. W tych celach stosuje się głównie metody obliczeniowe i modelowanie cyfrowe. Zdaniem autora metody te są właściwe dopiero w drugim etapie weryfikacji konstrukcji, po wcześniejszym stworzeniu unikalnego konceptu i zarysu obiektu podczas wstępnego modelowania fizycznego. Do podobnych wniosków można dojść, obserwując warsztat i dorobek słynnych projektantów, łączących często równocześnie kompetencje inżyniera i architekta. Model fizyczny, zbudowany poprawnie już we wstępnej fazie projektowej i przy ścisłej współpracy architekta i konstruktora, może zawierać około 70% trafnych ideowo rozwiązań, a te mogą stanowić podstawę dalszych faz koncepcyjnego doskonalenia synergicznej formy architektoniczno-konstrukcyjnej.

Słowa kluczowe:

    kształtowanie konstrukcji

    architektura konstrukcji

    modelowanie fizyczne

    forma architektoniczno-konstrukcyjna

    przepływy sił

Anna Jaglarz, Berkay Turgut - Badania poprzez projektowanie kolorystyczne: wspieranie uczenia się i dobrostanu dzieci ze spektrum autyzmu

doi:10.37190/arc250313

Planowanie środowiska edukacyjnego dla dzieci z autyzmem stanowi istotne wyzwanie dla projektantów. Odpowiednia aranżacja kolorystyczna wnętrz sal lekcyjnych może wpływać na ich zachowanie, aktywność, procesy uczenia się, rozwój umiejętności oraz zdobywanie doświadczeń. Ponadto może zwiększać skuteczność i efektywność ich działań, a także przyczyniać się do zapewnienia ochrony, bezpieczeństwa, komfortu i dobrostanu w przestrzeniach, w których dzieci spędzają czas. Autorzy wielu badań podkreślają, że kolory środowiska edukacyjnego wywierają fizjologiczny, emocjonalny i poznawczy wpływ na uczniów, co jest szczególnie istotne w kontekście projektowania wnętrz instytucji edukacyjnych przeznaczonych dla dzieci z zaburzeniami poznawczymi. Odpowiednio dobrane kolory mogą znacząco wpływać na ich interakcje ze środowiskiem, które często są ograniczone lub zaburzone. Celem niniejszego badania było zgłębienie i uzupełnienie naukowych podstaw doboru kolorystyki w środowiskach edukacyjnych przeznaczonych dla dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi, w tym dzieci ze spektrum autyzmu. Proces badawczy opierał się na metodzie przeglądu literatury – analizie i ocenie źródeł naukowych dotyczących zastosowania kolorów w przestrzeniach edukacyjnych dla osób z autyzmem. Ponadto wykorzystano ankiety oraz podejście „research through design”, integrujące działania projektowe z procesem badawczym. Istotnym źródłem wiedzy był materiał stymulujący, stworzony przez projektantów, który umożliwił zdobycie nowych informacji na temat potrzeb, preferencji i oczekiwań dzieci autystycznych w kontekście ich środowiska edukacyjnego.

Słowa kluczowe:

    architektura

    percepcja kolorów

    autyzm

    klasa

    edukacja

Robert Idem - Postrzeganie profesji architekta jako zawodu zaufania publicznego w Polsce

doi:10.37190/arc250314

Od czasu ustanowienia samorządu zawodowego architektów zawód architekta-projektanta stał się zawodem zaufania publicznego. W pracy przedstawiono trzy perspektywy jego postrzegania – perspektywę prawną, opinii społecznej oraz samych architektów. Celem badań było rozpoznanie specyfiki i postrzegania zawodu zaufania publicznego w odniesieniu do architektów. Zastosowana metodyka badań opierała się na studiach literaturowych, analizie źródeł prawa i orzecznictwa, interpretacji danych z raportów badań opinii publicznej oraz oryginalnych ilościowych i jakościowych badaniach społecznych architektów. Wykazano, że dwie pierwsze perspektywy postrzegania profesji są w miarę zbieżne, a badania przeprowadzone wśród architektów pozwoliły stwierdzić, że wykonywanie zawodu zaufania publicznego stało się już elementem ich tożsamości zawodowej. Pozycja architekta na tle innych zawodów zaufania publicznego nie jednak jest najlepsza, dlatego ważne jest budowanie dobrego wizerunku zawodu oraz jego pełniejsza regulacja.

Słowa kluczowe:

    zawód zaufania publicznego

    samorząd zawodowy

    architekt

Romuald Loegler - Architektura osmozy – estetyczny łącznik między przeszłością a przyszłością

doi:10.37190/arc250315

Zmiana wyglądu powierzchowności formy oznacza transformację, a bazą dla transformacji jest synonim greckiego pojęcia metamorfoza.

Transformacja opisuje stan przejściowy, momenty towarzyszące przemianie, spełnianie się akcji, rozgrywania się procesu, dokonywania się przemiany danego przedmiotu lub podmiotu.

Metamorfoza zdaje się być lub jest nawiązaniem do czegoś, wspomnieniem, aluzją do procesu, który jest autonomiczny lub endogenny – pochodzący z wnętrza, wywołany przez wewnętrzne czynniki.

W tym stałym procesie przemian architektura może być porównana do żywego organizmu, który także podlega wewnętrznej przemianie, który stale podlega procesowi wewnętrznych przeobrażeń.

W niniejszych rozważaniach kluczowe jest wykazanie, że transformacja i metamorfoza to dwie drogi do eksplorowania jednego z najważniejszych wytworów cywilizacji, jakim są nasze miasta, że rezultaty transformacji konkretnych fragmentów miast to wyniki projektowych procesów opartych na idei kreacji formy w procesie jej uwalniania w uwarunkowaniach istniejącej rzeczywistości.

Słowa kluczowe:

    osmoza

    idea

    forma

    kontekst

    kreacja